Oud-Grieks Aardewerk Klokvormige krater met een Maenade en

Bellkrater met een Maenade en een Satyr.

- Thermoluminescentietest bijgevoegd -

Oudgrieks, ca. 420 - 380 v.Chr.

Aardewerk.

25 cm hoog en 28 cm diameter.

HERKOMST: Privécollectie, Parijs, Frankrijk. 1970.

CONDITIE: Goede staat van bewaring. Herbouwd uit originele fragmenten. Niet opnieuw geschilderd, alleen de lijnen zijn bedekt.

BESCHRIJVING:
t
Een krater met een uitwaaierend lichaam, verhoogd op een korte voet met een brede, gladde cilindrische basis. Het heeft twee handvatten die zich op de middellijn van de buik bevinden, in de vorm van een boog, die diagonaal vanaf het lichaam beginnen en aan de bovenkant zachtjes naar binnen buigen. Het vat buigt aan de bovenkant om een brede mond met een ronde lip te vormen. Het stuk is versierd met behulp van de roodfigurige techniek, met een figuratieve scène op elk van de voorkanten. De secundaire gebieden zijn effen zwart, hoewel de structurele lijnen worden onderscheiden door rode lijnen die de voet, de mond en de binnenkant van de handvatten begrenzen. Onder de mond bevindt zich het enige secundaire decoratieve element, een brede laurierkrans. Dit is een zeer representatief stuk roodfigurig Lucaans aardewerk, met zeer nauwe parallellen die zowel in de typologie als in de figuratieve thema's en in de secundaire ornamentele motieven bewaard zijn gebleven (afb. 1).

De vaas volgt nauwgezet de Attische modellen (afb. 2), zowel in typologie als in compositorische nauwkeurigheid, onderwerp en picturale stijl, iets dat kenmerkend is voor de bloeitijd van het roodfigurige aardewerk dat rond 400 v.Chr. in Lucania werd geproduceerd. De stijl van de figuratie is ook kenmerkend: elegante tekening, fijne en kronkelige lijnen, delicate details (vooral in het werk van de plooien) en zachtheid in de anatomische vormen, kenmerken die kunnen worden gewaardeerd in het werk van de meest vooraanstaande schilders van deze school (afb. 3).

Op het hoofdvlak is een Dionysisch tafereel afgebeeld met een staande maenade en een zittende sater, op een grondvlak dat wordt gedefinieerd door een rand van rechte meanders met een kruisvormig motief in het midden. Deze formule voor de weergave van de grond is gebruikelijk in Lucan aardewerk, vooral in kraters, en wordt vaak gecombineerd, zoals te zien is in dit stuk, met een laurierkrans die de buik van de mond van het vat onderscheidt. De maenade draagt een chiton en himation, gemaakt van lichte stof, en een kralenketting. Ze rust haar linkerhand op haar heup, verborgen door de himation. In haar rechterhand houdt ze een oinochoe, een kruik die wordt gebruikt om wijn uit de krater te halen voordat deze in de kantharos wordt gegoten, en daarom gebruikelijk is in Dionysische en symposium scènes. De vrouw wordt afgebeeld met haar lichaam naar de toeschouwer gericht, in een dynamische positie die doet denken aan die van een danser: de rechtervoet rust op de grond en is gericht naar de buitenkant van de compositie, terwijl de rechtervoet is opgetild, met de hiel in de lucht, alsof ze op het punt staat om te draaien om de scène te verlaten. Ondertussen is het gezicht in profiel naar de andere kant gedraaid, kijkend naar de sater die haar vergezelt.

Zoals typisch is voor satyr-iconografie, verschijnt hij volledig naakt, met een dierlijke staart en baard. Hij zit in profiel, met zijn benen iets uit elkaar zodat beide zichtbaar zijn voor de toeschouwer, wat een beweging introduceert die theatraliteit aan de scène verleent. Hij draagt zeer fijne laarzen, bewerkt met een delicate penseelstreek. Hij kijkt rechtstreeks naar de maenade en biedt haar een kantharos aan om te vullen met de bewaterde wijn die ze in de oinochoe draagt. Beide vaten zijn versierd met geometrische motieven, wat de compositie visueel verrijkt. De satyr houdt in zijn linkerhand de thyrsus van Dionysus, een symbool van de levenskracht van de god, gebruikt in de orgiastische festivals die ter ere van hem worden gehouden. Hij verschijnt zittend op een stoel bedekt met een luipaardvel, een ander iconografisch kenmerk gerelateerd aan Dionysus, een pardalis genaamd. Het wordt op een vergelijkbare manier weergegeven als op een oinochoe in het British Museum (fig. 4), met de klauwen en kop van het dier duidelijk gedefinieerd, en met een kronkelig profiel dat zich aanpast aan de vormen van de zitting. Aan de andere kant wordt dit apparaat dat de stoel verbergt met een gevouwen huid of doek, en dat de figuur in de lucht lijkt te laten zweven, op een relatief gebruikelijke manier herhaald in andere stukken uit Lucania (fig. 5).

Op de achterkant van de krater zijn twee jonge mannen afgebeeld die praten, beiden gekleed in een himation, waarbij een van hen zijn blote borst toont. Het is een scène van grote compositorische nauwkeurigheid, met een slanke Ionische zuil in het midden als een symmetrieas. De jongen links houdt een staf in zijn rechterhand en zijn positie doet denken aan die van de maenade voor de krater: één voet ondersteund en de andere met de hiel omhoog, de linkerhand rustend op de heup en verborgen door de mantel. Voor hem staat de jonge man die lijkt te spreken, afgaande op zijn rechterhand die naar zijn gesprekspartner is uitgestoken, in plaats daarvan met beide voeten stevig op de grond, hoewel hij weer één hand op zijn heup laat rusten, onder zijn kleren. Het motief van jonge mensen die met elkaar praten, komt het meest voor op de achterkanten van de stukken uit Lucania; het zijn groepen van twee, drie of zelfs vier staande figuren, symmetrisch gerangschikt, en het is een element dat de Pisticci-schilder, de eerste Lucaanse meester, rechtstreeks uit Athene zou hebben meegebracht (afb. 6). Hetzelfde gebeurt met de aanwezigheid van de zuil, die al voorkomt in Attische modellen en niet zeldzaam is in Lucaans aardewerk (afb. 7).

De krater is een type Grieks aardewerk dat bedoeld is om een mengsel van water en wijn te bevatten, waarmee de bekers werden gevuld. Het werd meegenomen naar de plaats van de maaltijd en op de grond of op een platform geplaatst, en de schenker diende de vloeistof toe met een lepel, waarbij de bekers van de gasten werden gevuld. De kraters waren voornamelijk gemaakt van keramiek, maar ook van edele metalen, en werden gemodelleerd in verschillende vormen volgens de smaak van de kunstenaar, hoewel ze altijd een zeer brede mond hadden. De meest voorkomende vormen zijn de kolomkrater, de kelkkrater, de klokkrater en de volutekrater. De klokkrater, het type dat wordt vertegenwoordigd door het bestudeerde stuk, onderscheidt zich door zijn omgekeerde klokvorm en door de korte, gebogen handgrepen, omhoog gericht en geplaatst in de bovenste helft van het vat.

In Zuid-Italië en Sicilië, de regio die bekendstaat als Magna Graecia, werd al in het begin van de 5e eeuw v.Chr. keramiek geproduceerd die Attische roodfigurige vazen imiteerde. Het is niet precies bekend hoe de Griekse technische kennis Italië bereikte, hoewel dit waarschijnlijk te danken was aan de emigratie van Atheense ambachtslieden die de Peloponnesische Oorlog (431-404 v.Chr.) ontvluchtten. De nederlaag van Athene door de Spartanen leidde in feite tot de teloorgang van de Attische roodfigurige aardewerkproductie en dus ook van de export ervan, wat ongetwijfeld de lokale Italiaanse productie aanwakkerde. De eerste gevestigde werkplaats als zodanig ontstond rond 440 in Metaponto, Lucania, en halverwege de 4e eeuw was de productie in Magna Graecia in volle gang. De Italische werkplaatsen zouden echter geleidelijk aan kwaliteit verliezen en tegen het einde van de eeuw verdwijnen.

De productie van Lucanisch roodfigurig aardewerk is daarom de oudste in Magna Graecia. De werkplaats van Metaponto werd opgericht door de Pisticci-schilder, waarschijnlijk opgeleid in Attica, en voortgezet door zijn leerlingen, de Cyclopen en Amykos-schilders. De werkplaats volgde in deze vroege tijden trouw Attische modellen, hoewel het zelden mythologische thema's afbeeldde, en de voorkeur gaf aan costumbristische scènes die meer in overeenstemming waren met de lokale smaak. De derde generatie Lucanische schilders wordt vertegenwoordigd door de Palermo-schilder (ca. 410-400 v.Chr.), wiens stijl zich onderscheidt door zijn elegantie en technische virtuositeit, zoals te zien is in zijn monumentale vazen, dure en hoogwaardige stukken die voornamelijk zijn versierd met mythologische scènes, wat het bestaan van een bijzonder veeleisende lokale clientèle aantoont. Een groot deel van de productie van de werkplaats van Metaponto werd gemaakt voor gebruik in begrafenisrituelen, die uiteindelijk in graven werden geplaatst. In deze periode werden grote hoeveelheden van deze vazen geëxporteerd van Lucania naar Apulië, het tweede centrum van de productie van roodfigurige vazen in Magna Graecia.

De werkplaats van Metaponto verdween tussen 380 en 370 v.Chr., waarna de Lucaanse productie zich verspreidde naar het binnenland van de regio en nieuwe werkplaatsen in Roccanova, Anzi en Armento deed ontstaan. Vanaf dat moment zou het roodfigurige aardewerk uit Lucania geleidelijk aan aan kwaliteit verliezen, waarbij thema's werden herhaald en motieven uit Apulië werden gekopieerd, dat inmiddels een belangrijk productiecentrum was geworden. Na het laatste moment van pracht en praal van het Lucaanse aardewerk, vertegenwoordigd door de Primate Painter (ca. 360-330 v.Chr.), werden er alleen nog slechte imitaties van de vorige modellen geproduceerd tot de laatste decennia van de 4e eeuw, toen de productie definitief zou stoppen.

Roodfigurig aardewerk was een van de belangrijkste figuratieve stijlen van Grieks aardewerk. Het werd ontwikkeld in Athene rond 520 v.Chr. en werd gebruikt tot de 3e eeuw v.Chr. Het verving de vorige overheersende stijl van zwartfigurig aardewerk na een paar decennia. De technische basis was in beide gevallen hetzelfde, maar bij roodfigurig aardewerk werd de kleuring omgekeerd, waardoor de figuren op een donkere achtergrond werden benadrukt, alsof ze werden verlicht door een theatraal licht, volgens een natuurlijker schema. Zwartfigurige schilders werden gedwongen de motieven goed van elkaar gescheiden te houden en de complexiteit van de illustratie te beperken. Daarentegen bood de roodfigurige techniek meer vrijheid. Elke figuur werd tegen een zwarte achtergrond afgebeeld, waardoor schilders anatomische details met grotere nauwkeurigheid en variatie konden weergeven.

De techniek hield in dat de motieven op het nog natte stuk werden geschilderd, met behulp van een transparante glazuur die, wanneer gebakken, een diepzwarte tint kreeg. De motieven waren daarom onzichtbaar vóór het bakken, dus moesten schilders volledig uit het geheugen werken, omdat ze hun eerdere werk niet konden zien. Nadat het stuk was gebakken, behielden de gebieden die niet door de glazuur waren bedekt de roodachtige tint van de klei, terwijl de geglazuurde, "geschilderde" gebieden een dichte, glanzende zwarte kleur kregen.

BIBLIOGRAFIE:

- DENOYELLE, M.; IOZZO, M. La céramique grecque d’Italie Méridionale et de Sicile. A.J. Picard. 2009. - MAYO, M. (red.). De kunst van Zuid-Italië, vazen van Magna Graecia. Richmond. 1982. - TRENDALL, A. D. De roodfigurige vazen van Lucania, Campania en Sicilië. Clarendon-pers. 1967.

PARALLELLEN:

Afb. 1 Klokkenkrater. Lucania, Magna Graecia, ca. 450-325 v.Chr., keramiek. Museo Archeologico Nazionale di Taranto (Italië), inv. 8034.

Afb. 1 Klokkenkrater. Lucania, Magna Graecia, ca. 450-325 v.Chr., keramiek. Museo Archeologico Nazionale di Taranto (Italië), inv. 8034.

Afb. 2 Bell krater. Attica, Griekenland, 450-400 v.Chr., keramiek. Nationaal Archeologisch Museum, Madrid, inv. 11064.

Afb. 2 Bell krater. Attica, Griekenland, 450-400 v.Chr., keramiek. Nationaal Archeologisch Museum, Madrid, inv. 11064.

Afb. 3 Rolkrater van de Palermo Schilder. Lucania, Magna Graecia, ca. 415–400 v.Chr., keramiek. J. Paul Getty Museum, Los Angeles (VS), inv. 85.AE.101.

Afb. 4 Oinochoe toegeschreven aan de Brooklyn-Boedapest schilder. Lucania, Magna Graecia, ca. 400-360 v.Chr., keramiek. British Museum, Londen, inv. 1867,0508.1320.

Afb. 5 Hydria met begrafenisscène. Lucania, Magna Graecia, ca. 390-380 v.Chr., keramiek. Musée du Louvre, Parijs, inv. E 644; N 2594; K21.

Afb. 6 Bell krater van de Pisticci Painter. Lucania, Magna Graecia, ca. 420 v.Chr., keramiek. J. Paul Getty Museum, Los Angeles (VS), inv. 80.AE.139.1.

Fig. 7 Kelkkrater met Polynices die een ketting aanbiedt aan Eriphyle. Lucania, Magna Graecia, ca. 450-325 v.Chr., keramiek. Museo Archeologico Nazionale di Taranto (Italië), inv. 6957.






Opmerkingen:

- Het stuk wordt geleverd met een echtheidscertificaat.
- Het stuk is voorzien van een Spaanse exportvergunning (paspoort voor de Europese Unie). - Als het stuk bestemd is voor buiten de Europese Unie, moet er een vervanging van de exportvergunning worden aangevraagd. Dit kan maximaal 1-2 weken duren.
- De verkoper garandeert dat hij dit stuk heeft verworven volgens alle nationale en internationale wetten met betrekking tot het eigendom van cultureel erfgoed. Herkomstverklaring gezien door Catawiki.


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.