Oud-Romeins Marmer Sarcofaagfragment met de dochters van

Sarcofaagfragment met de dochters van koning Lycomedes

- Meesterwerk! -

- Museum Parallellen -

- Gepubliceerd -

Oud-Romeins, 1e eeuw v.Chr. - 1e eeuw n.Chr.

Marmer.

Hoogte 74 cm; breedte 79,5 cm en diepte 18,3 cm

HERKOMST:

- Veiling Sotheby & Co, Londen, 1972.
- Japanse privécollectie.

STAAT: Goede staat van bewaring, zonder restauraties.

PUBLICATIE:

- Sotheby & Co, Catalogus van Egyptische, West-Aziatische, Griekse, Etruskische en Romeinse oudheden, ook islamitisch aardewerk. Londen. 27 de Marzo de 1972. Lote 184 (illustratie in de plancha XVII).

BIBLIOGRAFIE:

- ELVIRA BARBA, M.A. Manual de iconografía clásica. Silex. 2008.
- ESTACIO. Aquileida. Padilla Libros. 2012.
- FRIEDLAND, E.A.; SOBOCINSKI, M.G.; GAZDA, E.K. (red.). Het Oxford Handbook of Roman Sculpture. Oxford University Press. 2015.
- GRIMAL, P. Het Woordenboek van Klassieke Mythologie. Wiley-Blackwell. 1996.
- HOMERO. Ilíada. Gredos. 2019.
- KING, K.C. Achilles: Paradigma's van de oorlogsheld van Homerus tot de middeleeuwen. University of California Press. 1987.
- KLEINER, Diana. Romeinse beeldhouwkunst. Yale University Press. 1992.
- KOUSSER, R.M. Hellenistische en Romeinse ideale beeldhouwkunst: de aantrekkingskracht van het klassieke. Cambridge University Press. 2008.
- NOCK, A.D. « Sarcofagen en symbolisme ». American Journal of Archaeology, vol. 50, nº 1 (jan.-mrt. 1946), pp. 140-170.
- OVIDIO. De metamorfose. Catedra. 2007.
- PEARCE, John. Dood en begrafenis in de Romeinse tijd. Oxford University Press. 2020.

BESCHRIJVING:
t
Trapeziumvormig reliëffragment van een sarcofaag met drie vrouwenfiguren, gesneden in hoog reliëf, gekleed in een chiton en versierd met delicate sluiers. Het zijn drie jonge maagden, degene in het midden met haar torso naar voren leunend, in volle beweging. De meisjes verschijnen met hun schouders en een van hun borsten bloot, en hun chitons zijn zo fijn dat ze aan hun lichaam kleven, waardoor hun slanke anatomie zichtbaar wordt. De plooien vermenigvuldigen zich op hun lichaam, wat expressiviteit en dynamiek toevoegt aan de scène. Achter haar rijzen de sluiers lichtjes op, bewogen door de wind. Ze omringen hun hoofden en lichamen, vullen de ruimte en voegen agitatie toe aan de compositie, op een vergelijkbare manier als wat te zien is in twee reliëfs bewaard in het Musée du Louvre, uit een vergelijkbare periode (afb. 1 en 2). Deze set van fijne en kronkelende doeken is ook te vinden in ronde sculpturen, zoals het geval is bij een Victoria bewaard in het British Museum (afb. 3).

Deze complexe reeks panelen draagt enorm bij aan de driedimensionale constructie van de scène. Het reliëf weerspiegelt het perspectief effectief, en bereikt het hoge reliëf op de schouders van de meisjes, en zelfs de ronde vorm op hun hoofden, die nu verloren is gegaan. De plooien van de sluiers achter haar zijn daarentegen vervaagd, waardoor de overgang tussen de verschillende reliëfniveaus wordt verzacht. Op deze manier wordt een bijna atmosferisch aspect van de ruimte geconstrueerd, harmonisch en naturalistisch, dat niet het contrast tussen figuur en achtergrond zoekt, maar eerder het organische uiterlijk van de compositie. Het is hetzelfde type beeldhouwwerk dat te vinden is in grote Romeinse werken uit dezelfde periode, zoals het geval is bij de Ara Pacis (afb. 4).

Het fragment komt van een van de zijkanten van een monumentale sarcofaag, waarop de scène van Achilles aan het hof van koning Lycomedes werd afgebeeld. Er is een ander fragment van hetzelfde stuk, waarin Achilles verschijnt vermomd als een meisje en vergezeld door twee van de prinsessen, die vluchten wanneer ze zijn ware identiteit ontdekken (fig. 5). Dit verhaal is onderdeel van de jeugd van Achilles en gaat vooraf aan zijn mars naar de Trojaanse oorlog. Zijn moeder, de Nereïde Tethys, wist dat haar zoon zou sterven in de strijd, dus verstopte ze hem in Esciros, aan het hof van koning Lycomedes. Daar bleef de jongen verborgen, vermomd als een maagd, en werd verliefd op een van de prinsessen, de jonge Deidamía. Toen ze zwanger werd, nam Achilles het besluit van haar moeder om oorlog te vermijden ter harte, besloot in het gynaeceum te blijven, in vrede, en de onsterfelijke glorie van de strijd af te zweren.

De ziener Calchas had voorspeld dat de Grieken de Trojanen nooit zouden kunnen verslaan zonder Achilles in zijn gelederen. Daarom zullen Odysseus en Diomedes, zodra zijn aanwezigheid in Esciros wordt ontdekt, op zoek naar hem gaan, vastbesloten om hem mee terug te nemen. Aangekomen bij het hof van de koning boden de Grieken de jonge prinsessen allerlei geschenken, jurken en sieraden aan, waaronder echter verschillende wapens. Toen Achilles hen zag, kon hij het niet laten om zich achter hen aan te werpen, hen met een deskundig oog te bewonderen en zo haar ware identiteit te onthullen tot verbazing van alle prinsessen, behalve Deidamia, die toen wist dat hij haar geliefde nooit meer zou zien. De jongeman verraadt zichzelf in het aangezicht van de onmogelijkheid om zijn heldhaftige aard te verbergen, en toont opnieuw de valkuil van het vechten tegen je eigen lot, een belangrijk thema in het Griekse verhaal.

Achilles was de grootste held van de Trojaanse Oorlog, dus in de Griekse en Romeinse tijd waren de afbeeldingen van hem veelvuldig in allerlei artistieke voorstellingen, tot in de tijd van het Late Koninkrijk. In deze scènes werden niet alleen zijn heldendaden afgebeeld, maar ook zijn kindertijd en jeugd: Thetis' poging om hem onsterfelijk te maken, door hem onder te dompelen in de lagune van de Styx, ondersteund door een hiel; zijn opvoeding door de centaur Chiron en zijn aanwezigheid onder de dochters van Lycomedes.

Volgens Plinius in zijn Natuurlijke Historie werd het thema van Achilles onder de dochters van Lycomedes populair in de Oudheid door een Hellenistisch schilderij van Atenión de Maronea. Deze originele compositie was waarschijnlijk de oorsprong van verschillende versies van het thema die te vinden zijn in Pompeiaanse schilderijen, sarcofagen en mozaïeken uit de keizerlijke Romeinse tijd. Het zal ook een relatief veel voorkomend thema zijn in Romeinse sarcofagen. Van de verschillende die versierd zijn met scènes met Achilles in de hoofdrol, wijden verschillende de voorkant of een van de zijkanten aan de episode van Skyros. Misschien wel de meest complete, omdat het de figuren op het deksel en al hun voorkanten bevat, is degene die bewaard wordt in het Beiroet Museum en uit Tyrus (afb. 6). In dit geval wordt Achilles ontmaskerd door het horen van de trompet van Odysseus, een andere versie van de klassieke teksten, in een scène die op een van de korte zijden van de sarcofaag verschijnt.

In het Musée du Louvre bevindt zich nog een vrij complete sarcofaag, met het onderwerp van Achilles tussen de dochters van Lycomedes in het frontale vlak (afb. 7). Het is een scène van grote compositorische en expressieve rijkdom, vol details en bewerkt in zeer hoog reliëf. In hetzelfde museum bevindt zich een sarcofaagfront met hetzelfde thema (afb. 8), bewerkt met een wat lager reliëf maar met dezelfde wens om de ruimte te vullen, op zoek naar een plastisch spel en verhaal. Een stuk grover uitgevoerd dan deze twee voorbeelden is een ander sarcofaagfront (afb. 9), waarop Deidamia de wapens van Achilles probeert te grijpen om zijn vertrek te voorkomen. In deze versie van de afbeelding vergezellen alleen de prinsessen Achilles, en verschijnen noch Odysseus noch Lycomedes. Het drama van Deidamia's wanhoop is ook de protagonist in een andere voorstelling van een sarcofaag, in dit geval uit de Getty Villa in Malibu (afb. 10). In het reliëf lijkt Achilles nog steeds te twijfelen tussen zijn lot en zijn liefde. Fraaie fragmenten van het onderwerp, afkomstig van sarcofagen zoals het huidige stuk, zijn ook bewaard gebleven in de Ny Glyptothek in Kopenhagen (afb. 11) en het Metropolitan Museum of Art in New York (afb. 12).

In de eerste nemen de fijn gesneden doeken van de kleding een speciale prominentie aan in een scène met meerdere figuren en een proliferatie van motieven. In de tweede daarentegen is alleen het harnas, versierd met een gorgoonhoofd op de borst, de weerklinkende aanwezigheid, door Odysseus aan Achilles' voeten gegooid.

Arthur Darby Nock legt uit dat deze voorliefde voor verhalen over Achilles en andere helden in de versieringen van Romeinse sarcofagen zijn oorsprong vindt in het idee dat elke scène uit de verre oudheid, of het nu een dramatisch of funerair thema had, of het nu wel of niet parallel aan de figuur van de overledene kon worden geplaatst, waardigheid toevoegde aan de herinnering aan de overledene. Deze thema's zouden zijn gekozen om de sarcofaag te versieren vanwege hun betekenis, en ook als verwijzing naar de Griekse oudheid. De auteur suggereert dat deze constructie van een mythische context in funeraire kunst daarom zou functioneren als een middel om de overledene te verheerlijken en te verheerlijken.

PARALLELLEN:

Afb. 1 Reliëf met maenade. Romeinse Rijk, 1e eeuw n.Chr. Marmer. Musee du Louvre, Parijs. Inv. Ma709.

Afb. 2 Reliëffragment met maenaden. Romeinse Rijk, 1e eeuw n.Chr. Marmer. Musée du Louvre, Parijs, Inv. Ma3626.

Afb. 3 Fragment van Victoria in marmer. Romeins of Hellenistisch Koninkrijk, uit Halicarnassus, 1e eeuw v.Chr. British Museum, Londen. Inv. 1857,1220.334.

Afb. 4 Reliëf met Tellus Mater van de Ara Pacis, jaren 13-9 v.Chr. Museo dell'Ara Pacis, Rome.

Afb. 5 Fragment van dezelfde sarcofaag, met Achilles ontbloot terwijl hij de wapens van Ulysses pakt. Geveild bij Sotheby's London op 27 maart 1972, lot 183.

Afb. 6 Zijkant van sarcofaag met Achilles tussen de dochters van Lycomedes, luisterend naar de oorlogstrompet gebeeldhouwd in marmer. Romeins koninkrijk Tyrus, Libanon, 3e eeuw n.Chr. Nationaal museum van Beiroet. Inv. 607.

Afb. 6 Zijkant van sarcofaag met Achilles tussen de dochters van Lycomedes, luisterend naar de oorlogstrompet gebeeldhouwd in marmer. Romeins koninkrijk Tyrus, Libanon, 3e eeuw n.Chr. Nationaal museum van Beiroet. Inv. 607.

Afb. 7. Sarcofaag met hetzelfde thema. Romeinse Rijk, 210-220 n.Chr. Marmer. Musee du Louvre, Parijs. Inv. Ma3570.

Afb. 8. Voorzijde van sarcofaag met Achilles tussen de dochters van Lycomedes. Romeins koninkrijk, uit een Attische werkplaats, ca. 240 n.Chr. Musee du Louvre, Parijs. Inv. Ma2120.

Afb. 9. Sarcofaag met hetzelfde thema, gemaakt van marmer. Romeinse Rijk, 200-230 n.Chr. British Museum, Londen. Inv. 1805,0703.154.

Afb. 10. Zijkant van sarcofaag met hetzelfde thema, gebeeldhouwd in marmer. Romeins koninkrijk uit een Attische werkplaats, 180-220 n.Chr. De Getty Villa, Malibu. Inv. 95.AA.80.1.

Afb. 11. Fragment van een sarcofaag met hetzelfde thema, uitgehouwen in marmer. Romeinse Rijk. Ny Carlsberg Glyptothek, Kopenhagen.

Afb. 12. Rechteronderhoek van een sarcofaag met het thema van Achilles, ontdekt door Ulysses. Het toont een borstplaat en twee voeten. Romeinse Rijk, 160-180 n.Chr. Marmer. Metropolitan Museum of Art, New York. Inv. 18.145.41.



Opmerkingen:

Het artikel wordt geleverd met een echtheidscertificaat.
Het stuk bevat een Spaanse exportvergunning (paspoort voor de Europese Unie) - Als het stuk bestemd is buiten de Europese Unie, moet er een vervanging van de exportvergunning worden aangevraagd. Dit proces kan 1 tot 2 weken duren.


Hét online veilinghuis voor jou!

Catawiki is het meest bezochte online platform in Europa voor bijzondere objecten geselecteerd door experts, en biedt wekelijks meer dan 65.000 objecten aan voor de veiling. Het is onze missie om onze klanten een spannende en probleemloze ervaring te bieden bij het kopen en verkopen van bijzondere, moeilijk te vinden objecten.


Waarom Catawiki?

Lage veilingkosten

Al onze objecten zijn gecontroleerd door onze 240+ experts

24/7 meebieden in onze app

Biedingen zijn alleen geldig via de website van Catawiki.