Op de reede van Bantam, 1598

Schoolplaat “Op de reede van Bantam, 1598”.
Serietitel: Schoolplaten voor de vaderlandsche geschiedenis
Auteurs: J.W. de Jongh, H. Wagenvoort
Illustrator: J.H. Isings
Uitgeverij: J.B. Wolters’, Groningen – Den Haag
Formaat: 110 x 83 cm
Wie kent ze niet, de schoolplaten van J.H. Isings (1884-1977). Hele generaties zijn ermee opgegroeid. Vroeger sierden ze de muren van het klaslokaal en stonden schoolkinderen ademloos te kijken naar historische taferelen als 'De Noormannen voor Dorestad' of 'De slag bij Nieuwpoort'. In die tijd zonder televisie en internet ging voor hen een reusachtige nieuwe wereld open. De wandplaten zijn inmiddels helaas uit de meeste schoolklassen verdwenen en alleen nog in antiquariaten te krijgen. Maar ze spreken nog altijd tot de verbeelding en blijven prachtige voorbeelden van aanschouwelijk historisch onderwijs, zoals dat lange tijd in de mode was. Johan Herman Isings werd geboren in een arm bakkersgezin in Amsterdam. Hij begon al verdienstelijk te tekenen toen hij nog op de lagere school zat. Geld om zijn talent verder te ontwikkelen was er echter niet. Op zijn dertiende jaar moest hij al aan het werk. Eerst voor een schildersbaas, later als leerling-technisch tekenaar bij een machinehandel. In de avonduren nam hij les op de Tekenschool voor Kunstambachten. Toen hij zeventien was, werden zijn eerste tekeningen gepubliceerd in een weekblad. Vrij snel volgden meer opdrachten. Hij had als illustrator al een redelijke reputatie opgebouwd toen uitgeverij Wolters hem benaderde voor het maken van een geschiedenisplaat als ondersteuning bij een nieuwe leermethode voor het lager onderwijs. In 1911 verscheen zijn eerste schoolplaat: 'Op den Dam, omstreeks 1665'. De keuze voor Isings bleek een gouden greep. De schoolplaten waren vanaf het begin een doorslaand succes. In de loop der jaren zouden nog 42 tekeningen van zijn hand volgen die op grote schaal op de lagere scholen werden gebruikt. Om een zo getrouw mogelijk historisch beeld te geven ging hij bij elke tekening grondig te werk. Hij las alles wat hij te pakken kon krijgen over het onderwerp, bezocht musea en maakte tal van voorstudies en schetsen. Isings benaderde dan wel de werkelijkheid, een echte realist was hij nou ook weer niet. Op meerdere platen is een romantische benadering te zien. Dit was overigens een bewust keuze. Hij wilde de schoolkinderen niet confronteren met zeer gruwelijke of dramatische gebeurtenissen. Isings was een zeer gelovig mens en leefde vrij geïsoleerd. Dit heeft zijn visie op de wereld en zijn werk zeker beïnvloed. Hij was conservatief opgevoed, met een sterk gevoel voor volk en vaderland. Net als veel tijdgenoten had hij grote bewondering voor de helden uit de gloriedagen van de vaderlandse geschiedenis. Dit verklaart waarschijnlijk zijn fascinatie voor de Tachtigjarige Oorlog en de Gouden Eeuw. Maar liefst negentien schoolplaten gaan over gebeurtenissen uit de 16e en 17e eeuw. Maar hij maakte ook voorstellingen die niet direct op belangrijke historische feiten waren gebaseerd. Zo schilderde hij Rembrandt in zijn atelier. De tekening 'Uit de tijd van Trekschuit en Diligence' geeft een rustiek beeld van het openbaar vervoer in de 19e eeuw. Naast zijn werk voor uitgeverij Wolters heeft Isings tijdens zijn lange leven illustraties verzorgd voor honderden (kinder)boeken en tal van tijdschriften. Het meest bekend blijft hij toch als tekenaar van historische platen waarmee hij een miljoenenpubliek heeft bereikt.