J. G. Neuman: De Muzicale Zangwyzen Boek der Psalmen 1773

Johan George Neuman -

De Muzicale Zangwyzen van Het Boek der Psalmen - Canto & Basso -, Nevens de Gezangen door de Hervormde kerk van Nederland in gebruik: Volgens de Nieuwe Dichtmaat en naar de aanwezige Zingwyze Ingericht; om te dienen zo goed voor de Stem, als om te gebruiken voor Muzicale Instrumenten. Alles samengesteld en Verrykt met een Nieuw gecomponeerde Bas, om te Zingen en te Spelen.T
- Amsterdam, JJ Hummel, 1776 - 190 pp. - originele leren band met floraal goudopdruk (ornamentele lijsten); goudopdruk op randen; goud-op-snee - 24 x 20 cm (KWARTO-formaat)

Conditie: zeer goed - nette band met zeer solide knepen (onderzijde voorplat wat vervormd); net, compact en stevig blok; opvallend nette, frisse en witte pagina's (een enkel heel licht en klein vochtvlekje in vier pag, één scheur van 5 cm in 1 pag, verder zeer fris en zeer wit papier: als nieuw!). Geheel compleet!

Prachtig liedboek met gegraveerde muzieknotaties: alle 150 psalmen + de bijbehorende gezangen!
Allen kopergravures, scherpe en donkere afdrukken!
Goud-op-snee, papier zeer fris en zeer wit!

Mijlpaal in de Nederlandse protestantse geschiedenis.

Zeer zeldzaam, nergens te koop!
Collectors-item!

Bieden vanaf 650 euro


150 gegraveerde pagina's met muzieknotaties. Dit liedboek bevat in totaal 190, merendeels gegraveerde, pagina's. De eerste twee bladen gevuld met de gegraveerde titelpagina en een 'Verklaaring der Tytelplaat'. De gravure is gemaakt door S. Fokke naar Willem Writs (Waller, p. 370).
Op de volgende pagina's vinden we het 'Voorreden van den Uitgever' (4 pagina's), 'Voorbericht van den Compositeur en tenslotte 6 pagina's met muzikale voorbeelden ('Voorbeelden tot het speelen der Agrementen', 'Voorbeelden tot het speelen der Interludiums', 'Scala of Toon-Trap van de groote en de kleine Derdens', 'Teekens van de 24 Toongeslagten' en 'Voorbeelden van Preludieen en van Sluytingen'

Hierna volgt het hoofddeel: 150 gegraveerde pagina's met de 150 psalmen en tenslotte 16 pagina's met 12 liederen (De Tien Geboden des Heeren, De Lofzang van Maria, Het gebed des Heeren en De Tweede berijming van de XII Artikelen des geloofs (deze 4 van Voet) en De Lofzang van Zacharias' en 'De loszang van Simeo' (deze 2 van Laus Deo), en De Eerste Berijming van de XII Artikelen des Geloofs, De Bedezang voor de Predikatie, Morgenzang, Bedezang voor het Eeten, Dankzang na het Eeten en Avondzang (deze 6 van Ghijsen).

Naast de 15 pagina's met tekst bevat de bundel ook gegraveerde pagina's met muzieknotaties. Op deze gravures wordt ook de tekst van het eerste vers gedicteerd, met de herkomst van de tekst (Voet, Laus Deo of Ghijsen) en hoeveel verzen de betreffende psalm heeft.


In 1619 werd tijdens de Synode van Dordrecht de Dordtse Kerkorde vastgesteld, die tot 1816 gehandhaafd bleef. Deze Kerkorde definieerde ook de 150 psalmen (en enkele liederen) die in de kerk gezongen moesten worden. In 1773 werd door de Staten-Generaal een nieuwe rijmversie van de psalmen geëist, die nog steeds in gebruik is. Het rijm is gebaseerd op de melodieën van de Psalmen van Genève en de tekst van deze psalmen in het Oude Testament.

Vóór 1773 werd het rijm van Petrus Datheen gebruikt. Dit rijm was controversieel. Arts en dichter Johannes Eusebius Voet [1706-1778) uit Den Haag stelde zijn 'Proeve eener nieuwe Beryming van het Boek der Psalmen' ('s Gravenhage, Wed van Tol) voor. Op dit werk werden de nieuwe rijmpjes gebaseerd en bepaald door een statencommissie op gezag van de Staten-Generaal. Het slotrijm was gebaseerd op het werk van Voet, op dat van de Amsterdamse goudsmid Hendrik Ghijsen ('Den Hoonig-raat der Psalmgedichten', Amsterdam, Borstius, 1686) en op het Genootschap Laus Deo, Salus Populo, gevormd rond de dichteres Lucretia Wilhelmina van Merken en haar echtgenoot Nicolaas Simon van Winter. Dit genootschap publiceerde in 1760 'Het Boek der Psalmen, nevens de gezangen by de Hervormde kerk in gebruik.... door een Kunstgenootschap onder de zinspreuk Laus Deo, Salaus Populo' (Amsterdam, Pieter Meijer). Van dit werk werden er 56 opgenomen, soms met veel wijzigingen, wat Van Merken deed zeggen: "verbrodders van eens anders werk".

Secretaris van de commissie was Ahazuerus van den Berg [1733-1807], predikant in Barneveld en later in Arnhem. Enkele decennia later werd hij voorzitter van de commissie die (in 1806) de nieuwe Hervormde Gezangenbundel met 192 liederen samenstelde. Zijn naam wordt op de gegraveerde titelpagina vermeld, samen met andere commissieleden, zoals Johannes van Spaan en Rutger Schutte. Deze drie werkten ook als dichters aan de bundel mee.

Johann Georg Neumann [1661-1709] was hoogleraar poëzie in Wittenberg en ook hoogleraar theologie aldaar. In Wittenberg was hij ook proost van de Slotkerk. Over dit laatste onderwerp publiceerde hij enkele dogmatisch-polemische werken (over Neumann, zie ADB 23 (1886), p. 523).