Hannah Arendt beschrijft in haar werk totalitarisme als een politiek systeem waarvan de meest prominente kenmerken zijn dat het een ideologie vereist die alle aspecten van het leven domineert en dat het gebruikmaakt van terreur en propaganda om de controle over de maatschappij uit te oefenen. Dit systeem streeft niet alleen naar politieke controle, maar ook naar totale beïnvloeding van de gedachten en overtuigingen van de individuen die het onderdrukt.
Arendt stelt dat ideologie een cruciale rol speelt in een totalitaire staat, omdat het functioneert als een allesomvattend wereldbeeld. Deze ideologie biedt niet alleen een verklaringsmodel voor de wereld, maar rechtvaardigt ook de daden van de staat. Ze benadrukt dat de ideologie vaak op een abstracte en ongrijpbare manier wordt gepresenteerd, waardoor het voor individuen moeilijk wordt om deze in twijfel te trekken, wat de effectiviteit van het totalitarisme vergroot.
Arendt ziet vrijheid en totalitarisme als directe tegenpolen. In een totalitaire staat wordt vrijheid systematisch onderdrukt en wordt het individu gereduceerd tot een bouwsteen van de staat. Arendt pleit voor de noodzaak om niet alleen politieke vrijheid te verdedigen, maar ook de ruimte voor openbaar debat en individuele expressie, wat zij cruciaal beschouwt voor een gezonde en functionele democratie.
In haar analyse verwijst Arendt naar verschillende historische voorbeelden, waaronder het nazisme en het stalinisme, om haar theorie van totalitarisme te onderbouwen. Ze onderzoekt hoe deze regimes de principes van rechtsstaat en mensenrechten hebben ondermijnd, en laat zien hoe de mechanismen van terreur en indoctrinatie werkten om de heerschappij te vestigen en te onderhouden.
Hannah Arendts werk heeft een blijvende impact op ons begrip van politieke systemen vandaag de dag. Haar kritische analyse van totalitarisme biedt waardevolle inzichten in hoe machtsstructuren kunnen veranderen en zich kunnen ontwikkelen. Het daagt ons uit na te denken over de kwetsbaarheid van democratische waarden en herinnert ons eraan dat de prijs van vrijheid en openheid vaak onderschat wordt.